Nesta noite de na que os Mouros deixamonos ver, e na de que milleiros de cacharelas imuninan Galiza xunto con unha lua astronomicamente enorme, un por mouro que sexa non deixa de sorprendese un chisco ao mirar ao ceo, xa é moita casualidade que ao chegar estas datas te entre pola porta da Mamoa sempre a mesma raiola de sol, esa raiola de sol que nos desperta sempre nestas data ..., xa é moita casualidade, xa é
23/06/2013
A Noite dos Mouros
Nesta noite de na que os Mouros deixamonos ver, e na de que milleiros de cacharelas imuninan Galiza xunto con unha lua astronomicamente enorme, un por mouro que sexa non deixa de sorprendese un chisco ao mirar ao ceo, xa é moita casualidade que ao chegar estas datas te entre pola porta da Mamoa sempre a mesma raiola de sol, esa raiola de sol que nos desperta sempre nestas data ..., xa é moita casualidade, xa é
09/01/2012
La Vijanera, III Premio Cine de Huesca 1985
05/12/2011
Nera, Oghmios, Cuchulainn e os seus paralelismos na Kalláikia
David Outeiro
13/11/2011

(CONTINÚA)
![]() |
25/11/2011
Echtra Nerai. A aventura de Nera, o guerreiro valoroso.
David Outeiro
13/11/2011



![]() |
19/03/2010
Pilgrim's progress
Dan White
Today is the feast day of Santa Marta, the sister of Mary Magdalene, whose faith prompted Jesus to raise Lazarus from the dead. For those who have had a close brush with death and survived, today is payback time. Some of the pilgrims have made their way up the 6km road to the mountain church on their knees. Some are old, and the journey and the emotion have obviously taken their toll.
A couple of young mothers are helped by their families as they make the final, painful circuit of the church, carrying crying children. At journey's end they light a candle to the Virgin of Santa Marta and make their way into the crowded interior. After mass, the pilgrims emerge from the tiny church holding aloft an effigy of the Virgin, which is then borne around the village to the accompaniment of the wails of the pious and the haunting sound of ritually intoned romerias - traditional chants, the origins of which are long forgotten.
After the religious rites, the people settle down in their thousands to enjoy a vast picnic. Octopus is served from evil-smelling vats, and unlabelled bottles of chilled white wine are imbibed with growing enthusiasm. Soon whole families are dozing under the trees waiting for the heat to subside and the band to strike up, heralding the next wave of festivities.
While the pilgrims and villagers were sleeping off their lunch in Santa Marta, we drove north to Santiago de Compostela - Galicia's major tourist attraction. This magnificent granite town looks like one vast, medieval monument; it is also the third holiest site in the Christian world after Jerusalem and Rome. The church claims that the imposing cathedral around which the old town is built houses the remains of St James the Apostle. It is said that after his execution in Jerusalem, his body was bought to Galicia in a mysteriously unmanned boat, on a voyage that took only seven days. According to legend, his remains were discovered here by a hermit who was guided to the place by a vision in the stars. St James was subsequently adopted as the champion of Christian Spain against the Muslim invaders.
03/09/2009
Trinta fachos arderán o luns no castro de Castelo
2/09/09
Tamén nesta edición, a festa coincide coa celebración do congreso etnográfico organizado por Lugopatrimonio, Patrimonio Inmaterial das Terras de Lemos, adicado o día 7 ás fachas do Castelo e a agucios de Vilelos. Esta coincidencia de acontecementos fai pensar ao presidente da Asociación das Fachas e á súa vez ramista das festas, Manuel Fidalgo, que este ano haberá máis xente que nunca. «A festa aparece máis anunciada que nunca e tamén temos máis axuda da Xunta, así que esperamos atraer a un maior número de visitantes», sinalou.
A Xunta concedera o recoñecemento porque en Galicia non se coñece ningunha celebración semellante, na que se rodee o castro do lugar cos fachos, para facelos arder a medianoite. Ademais, esta tradición está vencellada a un castro que ten dous mil anos de antigüidade.

A programación das festas deste ano empeza o luns ás 20.30 horas cunha alborada a cargo de Varacuncas de Rodeiro. Unha hora máis tarde terá lugar a cea popular á beira do castro, á que habitualmente asisten unhas duascentas persoas. Os interesados en asistir deben apuntarse previamente poñéndose en contacto con algún membro da asociación. O prezo é de 10 euros para os socios e 15 euros para o resto. Ás 23.30 horas será a popular queima dos fachos e despois haberá unha verbena a cargo da orquesta Foliada.
O martes día 8 celebrarase unha misa solemne e unha procesión ás 13.30 horas. Seguidamente actuará a orquesta Nova Imperial, que volverá a amenizar a verbena.
O último día das patronais é o mércores. Ás 11.30 horas haberá un pasarúas coa charanga Garrafón.com. Ás 13.30 horas celebrarase unha misa solemne e procesión. A orquesta Tekila será a encargada de amenizar a sesión vermú e a verbena final.
14/05/2009
O Cosmos, os Maios, a Santa Cruz e o traballo...
O Labirinto do Alquimista
Felipe Senén López Gómez
3/05/09

Veleiquí astroarqueoloxías para aquixotar e tolear. Ao fin e ó cabo somos ínfimos anacos de estrela, po cósmico namorado. Na cultura clásica as Pleiades representábanse como sete aves e atopámolas nas lendas castrexas, asociadas a tesouros, como a da galiña cos sete pitos de ouro, tema representado no medievo. Mesmamente sábese i está documentado que perto da fervenza do Xaias e no monte Pindo carnotán atopouse un medallón de bronce, do que se conserva debuxo e foto, coa representación das sete Pleiades a xeito de cabezas de ave, semellante ó que se repite nun tímpano da igrexa románica leridana de Cubells. Medallón e tímpano que no seu esquema compositivo xeométrico reiteran influenzas orientais. A simboloxía estará en relación coas eternas preguntas que se fan no camiño da vida: aves-ovos, caos-cosmos, principio-fin...
Maio, tempo baril onde a conxunción dos Catro Elementos e o traballo frolece para facerse froito. Tempo de nostalxias, no que se tenta lembrar ou regresar ós paraisos perdidos e celebramos a Árbore da Vida, a que afunde as súas raiceiras na terra e ergue as ponlas á luz para verdecer e dar froles , froitos e sementes... ponlas nas que rechouchian os paxariños e baixo a súa sombra acóllense os labradores no seu acougo. Árbore do porvir, celebrada en todas as culturas, reconvertida polo cristianismo en Árbore de Redención, cosmogonía, cruz de sufrimento e renacer. Por algo o profano e o sacro conviven nestes primeiros días do ano en Galiza. Celébrase á árbore frolida en procesións de maios, a un tempo que se fan as romarías da Santa Cruz en moitas carballeiras ou amieirais, espazos abertos, onde mellor soa a gaita e o pandeiro. Nos miles de santuarios que din gardar a reliquia dun Lignun Crucis é o día de expolo e bicalo, de sacar a relocir diante da procesión danzas ancestrais de cintas e arcas de cor.
Pero hai outras advocacións, substratos de cada tempo: no I Congreso Internacional dos Traballadores, celebrado en París no ano 1889 e a raíz dos acontecementos de Chicago, nos que os traballadores esixían a xornada de oito horas diarias, acordóuse que o primeiro día de maio, con tantos ecoares tradiconais, de traballo e frolecer, fose celebrado como a festa da paz e do traballo, na busca dun mundo xusto e igual. Xornada do proletariado, dos traballadores, unidos en manifestacións reivindicativas baixo os símbolos do internacionalismo. Nesas mudas interesadas, ás que é tan propensa a igrexa nomeando e disfrazando santos a súa comenencia, atravéndose incluso a convertir as súas imaxes en guerreiros matarifes, no 1955, o papa Pio XII adxudicou a mesma data á advocación de San Xosé Obreiro, ó carpinteiro bo, afeito ó que lle boten. Hai santos para todo. O franquismo, o que dende os seus primeiros días do 37 suprimira a celebración internacional do traballo, aproveita a norma vaticana para nesta reserva de occidente darlle matices enxebres hispánicos dentro do nacionalcatolicismo. Celebrarase a festa doutro xeito e baixo a batuta da dictadura, con demostracións sindicais nos estadios e pavillóns. Formacións de atletas de alpargata, en camiseta branca e calzóns azuis, folclorismo entre himnos e timbais tapando en xogos xeométricos os problemas, glorificando á trindade: deus, patria, dictador. Namentres en moitas aldeas sobrivivían os maios. E aínda en cidades, como en Pontevedra, onde o sabio Filgueira Valverde, ben a roupado pola boa vila, estudou, espallou e revitalizou o simbolismo de festa, dando puntual cumprimento ó ritual sacroprofan. Actividade que requeria a súa preparación: armar estructuras de madeira, a xeito de conos, cruceiros ou calquera outra forma que invente o maxín, para logo cubrilos de verde e de canta frol hai nestes días, tamén con grinaldas de laranxas, limóns e aínda con ovos. Os nenos disfrázanse, cobríanse de verde natural, arromedando a árbores andantes; as nenas coróanse de froles, como puttis de retabos italianos... e todo queréndose cubrir de vida, de frol, verde e cor: nas portas, nas limieiras, nas xanelas, nos balcóns das casas.... Unha polícroma arte efímera seguindo a tradición, para logo levar os maios en andias, como ídolos, marcando o ritmo batendo paus, cantando coplas satíricas nas que se critica ós malos vicios prendidos na sociedade. Homenaxe á árbore, ó ramo, enseña de fartura nun tempo propicio de ritos de iniciación e de pasaxe na vida.
Festas neste planeta do cosmos, baixo unha e outra advocación e no fondo a mesma mensaxe para esconxurar o mal, pronunciada en diferentes idiomas, acentos e xeitos: solidariedade, traballo e paz. Así sempre haberá moitas outras frolidas primaveras.
25/02/2009
Crise, Entroido, Eleccións...

O Labirinto do Alquimista
Felipe Senén López Gómez
22/02/09
A máscara en forma de besta brava, cabalo, oso, cervo, touro... acomete coa testa ou cornamenta, lanzando ruxidos, a golpe de bombo, tanxir de sachos, fouciñas, e tintinear de esquilas ou chocas, penetra na aldea, na vila, no mundo civilizado das rutinas, onde sempre se está a facer o mesmo, ambiente abafado, aburrido, colo de cría dos malos vizos. A poderosa e respectada máscara provoca, quer darlle a volta ás cousas para que muden. Cousas dos seres humanos, os que seguimos a ter o primitivo instinto animal, xogos, experimentos, buscas, ata facelos ritos iniciaticos que nos poñen no camiño. Veñen as Carnestolendas, o noso Entroido, cos seus folións, murgas, comparsas, mácaras. Faino como cada ano, e coidamos que, como a mesma crise cae do ceo, como se a deseñasen os deuses, e a eles outorgámoslle as penurias deica apoucar e mirrar o talento, se non nos enfrontamos coa busca de solucións. Pois a creatividade, a retranca, o inxeño nace e medra do conflicto, da crise, igual que despois da treboada sempre escampará ou que despois da negrura da noite ven a alborada. A crise supón algo mal feito que compre enmendar. Algo mal asentado ou sementado, medrado e deforme. Á forza a crise alimenta o maxín e trae progresos, provoca a inventiva, as estratexias para superala e sair do puzo. É, pois, un desafio provocador ás ideas, e os méritos son para quen sabe sobreporse a ela e abre camiños de saída. A verdadeira crise é a da paralise, do aletargamento, asentarse nas rutinas cotians, no fastío, na liturxa e no fume dos anestesiantes botafumeiros da adulación ate caer na agonía por inanición, a crise da incompetencia. A máscara provoca co seus acenos, estrondo, revolve todo, peta nas portas e nas conciencias, contaxia o ambente para provocar a participación colectiva e voltar a empezar.
Coa liberdade do Entroido tanto afrora a creatividade como o peor de cadaquen, igual que na provocadora crise, á que se acolle toda inseguridade. Falar da crise é enturbar, confundir, promovela, en vez de experimentar solucións. E calar neste tempo é contribuir ó conformismo da rutina. Namentres outras máscaras, as dos cartos B, aproveitan o rio revolto, cando todo se vende, móvense pola intraescena, poden mercalo todo, infraetructuras estratéxicas, ate furar no poder. O mal gosto e a barbarie entra no Entroido sen máis premisas que a provocación. Compren os sabios e as súas solucións, as que están nese humanismo que como paradoxo se mingua nos tratados da italiana Bolonia, en favor do mercantilismo globalizador.
O mesmo Entroido e a crise globalízanse: uns miramos pros outros e todos facemos o mesmo. Somellamos feitos por igual patrón, esperamos a velas vir, en comparsa uniformada. En vez de moverse, créanse congresos simposiums sobre a crise, como sobre o Entroido, un sofisticado xeito de burocratización de butaca e apuntes... ábrese unha espita á mesma crise, para derramar máis crise. Gástanse palabras e aspamentos, cando o asunto é o traballo en función da demanda. As solucións son persoais, cada un sabe as súas necesidades, pero tamén colectivas, políticas. Velaí ese outro Entroido, o electoral, xogo de promesas para continuar ou mudar. Tempo de debate pois. A palabra crise é a que máis se escoita entre unha costosa posta en escea, nun ir e vir e chover propaganda pola rosa dos ventos, coa ameaza de non saber experimentar estratexias para superala. Eis a peor crise, a da incompetencia.
Despois da revolta do Entroido, presidido por Meco, Urco, Momo, un deus de cartón e palla que será chamuscado... virá enloitada, con cerulea figura escuchumizada, a Santa Cuaresma. Algo se aprendeu, para acollerse en cavilares e busca de solucións camiño do Calvario, e logo, na Pascua Frorida dar renda solta á bonanza e volta a sublimar os sacrifizos en liturxa ou rutina. A dialectica, a sabia tradición non traizoa. A natureza ten remedio para todo e todos, o asunto é buscalos e atopalos sen destruír.
19/02/2009
O Porco rei na mesa do Entroido
O Labirinto do Alquimista
Felipe Senén López Gómez
15/02/09
Sempieterno candidato ó mellor xantar. Manda o porco despezado e a súa cachucha ó fronte na catarse do Entroido. Hai simbiose festiva mediando ese animaliño case da familia labrega, para querelo e hipocritamente axiña devoralo con degoro de rabo á cabeza. Inseparable da imaxe do San Antón, da galiña e do capón no curral ou fervendo nas cacerolas das casas que aínda gardan algo de labrego. O baiés, troiesco e decimonónico Labarta Pose ofrece a súa Oda al cerdo: emperador de la pocilga... pues muerto vales más que muchos vivos... y hasta te haría senador del Reino, canta entre moitos outros aleluias.
Moitos hábitos mudan ou desaparecen aceleradamente por imperativos do consumo. Novos ritos e novos mitos da globalización. Outros van máis a modo, de vagar, de xeito rebelde resisten a sucumbir. A forza do instinto segue sendo leal a días, xeitos e lugares, entre eles as festas que conlevan música, danza, cor e xantar, todo canto entra polos sentidos. Recursos con identidade á hora deses outros sentimentos patrios, os do bandullo, os que non crean divisións e amainan tensións. Plataformas, cofrarías, colegas, empresarios... convenian no tempo das mimosas e as camelias para xuntanse nun convite arredor dun cocido de porco. Acougar para afianzar a amizade, a lealdade artúrica sobre a mesa das sacrosantas paganas tradicións. Reina a cachucha , ela preside a festa, insuperable instalación posmoderna nos escaparates: asentada en cama de grelos, entre grilanda de chourizos, con gravata de androias e chaqué de lacóns e xamóns cruzados. Enseña heráldica do saber gastronómico popular. Porco beatificado, celebrado modernamente cada domingo de Corredoiro como Festa do Cocido no Lalín de Laxeiro, onde tamén ten broncíneo monumento; no domingo de Entroido nas Pontes de García Rodríguez na Feira do Grelo e na Festa da Cachucha no Carballiño de meu. Veleiquí un dos tópicos nacidos do pote e das lareiras, arredor de contos, cantares e saberes petruciais de loito e pana, de boina e pano. Liturxa que se modifica.
O porco foi sagrado totem e algo máis. O arqueólogo portugués Santos Junior ten estudado a cuestión do prehistórico culto ós verróns no sur de Galiza, en Tras os Montes, Zamora e Salamanca... país de charros, aventureiros ás américas, que nas súas idas e voltas saben levar e traer tradicións para celebrar tan sui generis o Entroido como a Semana Santa. Porco, cocho, marrau, chancho, gorrino... pegado á casa, como un máis do clan, cos seus andares señoritos, refocilgando en todo, con cortello e maseira propia, co previlexio de reaproveitar un sartego ancestral como pía na que se lle bota a lavadura. Nai porca cos seus chanchiños a mamar e a aprender a ser... animaliños de indeciso futuro, presuntamente poderosos exercitadores de febrosos xamóns, ou o peor, con futuro fendido, como santiños inocentes, torturados, dourados leitóns ó forno, entre ensalada e tomate, nos mesóns casteláns.
A Condesa de Pardo Bazán nos seus dous libros de Cocina Española (antigua e moderna), pioneira tamén nesto, ofrece recetarios recollidos do saber ancestral das cociñeiras das casonas de Banga, Meirás, A Coruña, sumando outras cursis innovacions aprendidas polo mundo, experimentos entre fogóns, tixolas, tarteiras e potas, ós que, segundo o seu modo ponlle apelido con marca "regional" ou "vernácula, al estilo de Meirás". O Porco ten seus previlexiados capítulos. Manuel María Puga e Parga, Picadillo, segue a tradición, para meterse nos recetarios de "nuestros platos... de a pie, o de infantería, como si dijéramos..." na Cocina Práctica, poida que o libro galego máis lido, cun ben artellado prólogo dunha Doña Emilia que outea e se entromete en todo acontecer: "La cocina de Picadillo es clásica, tradicional; no a la antigua española, a la marinedina añeja, platos del tiempo de mi niñez, familiares, sabores amigos. La monotonía horrible de la cocina francesa vertida al castellano está proscrita de la cátedra de Picadillo. Esto me ha puesto de buenas con él...."
Picadillo esténdese no tema do porco, non podía ser doutro xeito e comenza intruducindo pola matanza: participativo ritual, cruel e bárbaro, oficiado por un respectado matachín: a seducción do animal polo engano, atraído polo cantando garimoso diminitivo de quino, quino, quin... do que o poderoso e abaneante corpo somella desconfiar, ate acelerarse a traicioeira persecución para rematar botándose a él con máns, corpo e cordas, ate derrubalo e deitalo no banco, amarrado, espetarlle o coitelo na gorxa... os gruñidos de clemencia cravándose no sentimento e no ecoar da aldea... o sangue a caer nos barreñóns e a batelo... os estertores... logo pousalo no chán, cubrilo de palla e os fachicos chamuscando o corpo.... o lavado con pedras e auga, fóra as pezuñas... aquel cheiro... penduralo no alpendre, abrilo, vacialo, solicitar a vincha e o rabo... e ó día despois despezalo para logo pasar polo sal, afumados con loureiro e ourogo, lavar as tripas. E desa carnicería resultar, manteiga, chicharróns, xamón, lacóns, embutir chourizos, longanizas, botelo e outras delicatessen que poñen a proba a marca do saber facer, para distinguir vilas, casas, carniceiros... para circular por todo o mundo de forma legal ou clandestina. Base dunha industria non do gosto semita, propicia para amolecer aceirudas decisións e mover caciques, cavilaría Otero Pedrayo, o autor daqueles sonados versos ó Xamón: Rei da lareira, carne petrucia, da Raza esgrevia gardas o zume...
Os Catro Elementos póñense en acción, a ferver catro horas sobre unha pota. Sábese ben que un bo coido propicia un bo caldo para abrir ou pechar boca. Que o segredo do unto é imprescindible, os grelos ou as verzas igual, como as fabas, os garavanzos, a pataca... todo tronzado, a cachucha, lacón, xamón, touciño da barriga, rabo, chourizos e botelo, e pra maior adorno sumar outras carnes, de capón ou galiña, falda e xarrete de xato... Hai cocidos pobres e ricos. Os maragatos pechan os seus farturentos xantares cun caldo limpo que somella tonificalo todo, sen outros timbales, nen azucrados pandeiros...a partir daquí a seguir camiño.
No Entroido a mesa é un altar, relavada con lixivia...cuncas de louza branca e viño novo espeso, fontes de grelos, garavanzos, cachelos, chourizos, androia... lacón, cachucha esfolada, capón... filloas, orellas de frade... clásico bodegón, naturezas mortas para avivar ó clan falangueiro, de meixelas roxas, a recibir á primavera e prepararse para as anunciadas recesións de dona Coaresma, segundo manda a santa e sabia tradición, e por algo será. Veleiquí pois algo da nosa propia e intransferibele prehistoria nesta resabiada Historia, que colle como centro de seu calquera mundano square, ó que asoman multinacionais, comedores sintéticos de concorridos de robots.