Algunhas conclusións do XV Congreso Internacional do Campaniforme

Enrique Gastón
Profesor Emérito de Socioloxía na Universidade de Zaragoza

Do Atlántico aos Urales

No terceiro milenio, antes de Xesucristo, os do Campaniforme ocuparon un espazo moito maior que a Unión Europea actual, e mesmo chegaron á cornixa do Norte de África: desde Noruega e Dinamarca até Creta e toda a península Ibérica.

Acaba de clausurarse, en Galicia, o XV Congreso Internacional do Campaniforme, coa asistencia de científicos de 17 nacionalidades. Esta vez o tema era a Arqueometría, a importancia das medicións científicas en Arqueoloxía, para tentar estudar cun pouco máis de rigor, os posibles contactos entre tantos asentamentos, e tan afastados. Uns asentamentos nos que había unhas uniformidades importantes, ao redor dun vaso fermosamente decorado, no que se bebía unha cervexa, que contiña mel de tila e algunhas plantas, a ulmaria principalmente e algunha vez mesmo o lúpulo (moi poucas veces). O mesmo vaso podía aparecer en Jaulín, en Hungría ou na illa de Malta, por dar exemplos.

As novas técnicas de medición poderían resolver definitivamente o gran enigma de se eran uns pobos especiais que ían penetrando por todas as sociedades da antiga Europa (un pouco como os xitanos da Prehistoria); ou se trataba de comerciantes que difundían un produto de moda; ou se había unha estrutura tan xerarquizada que requiría símbolos de status moi privilexiados; ou mesmo se se trataba dunha relixión en cuxos ritos se empregaba a cervexa, tal como os cristiáns empregan o viño; ou o peyote, en relixións primitivas americanas.

A conclusión, sempre provisional, é que predominaba unha gran complexidade. De forma que o mesmo nos estudos de Prehistoria que nos de Socioloxía habería que ir substituíndo unha epistemoloxía do século XVIII, obsesionada en buscar regularidades, repeticións e uniformidades, por outra que incorpore a Teoría do Caos, na que interesan os casos únicos e as historias de vida, tanto como saber se había moitas coincidencias.



Despois do Congreso de Galicia sabemos un pouco mellor algunhas cousas. Exemplos:
1) Que grazas á análise do estroncio, viuse con maior claridade quen, nun mesmo asentamento, eran emigrantes ou non.

2) Que ademais do vaso de cervexa, os do Campaniforme tiñan outros obxectos de cultura material moi estendidos e uniformes: os puñais de cobre, cuxo deseño era, sorprendentemente, tan uniforme como as decoracións cerámicas. Ou os brazaletes de porteiro (wristguards). Ou os adornos de Ouro. Ou as construcións domésticas.

3) Que as comunidades tiñan moito máis marcadas as diferenzas sociais do que se pensaba: o investigador sueco, Magnus Artursson, de Lund, mostrou a posibilidade de que fosen as grandes construcións rectangulares, de até 20 metros por 5, o mellor indicador das xerarquías sociais, xa que a súa presenza xunto ás cabanas circulares pequenas non sería por razóns de servizos colectivos ou de vivendas colectivas, senón ao revés: a xente apiñaríase nas pequenas cabanas e as familias dominantes vivirían nas grandes construcións. Ademais, a dieta investigada a partir dos ósos dos campaniformes demostraba que era superior á do non campaniformes, nun mesmo asentamento. E entre os primeiros atopáronse individuos de máis de dous metros de altura. Unha desigualdade de xénero chamou a atención: as pegadas da inserción dos músculos nos ósos dos brazos, mostraron casos de mulleres, entre as non campaniformes, que realizaran traballos moito máis duros que os homes. Houbo un gran comercio internacional de ámbar e marfil, para adornos e para os botóns de vestidos e camisas; e do cinabrio, moito antes dos romanos, que foi usado para embelecer os seus obxectos cerámicos, non se utilizaron nin os coitelos de pedra nin os de cobre.

4) Grazas ás análises de pole e ao estudo detalladísimo e estratificado dos depósitos de terras nos xacementos, numerosos biólogos e xeólogos fixéronnos saber que a intensa deforestación e os intencionados incendios realizados polos do Campaniforme, ao parecer sen precedentes anteriores, chegarían mesmo a alterar o clima, durante a súa ocupación: modificando o Ph da terra, e tamén causando choiva áceda.

5) Sábese máis do bebedizo do vaso: era maioritariamente cervexa, pero tamén produtos lácteos, sangue de animais mesmo guisos sólidos.

6) Os profesores, Raúl Flores-Fernandez e Garrido Pena presentaron varios casos de violencia interpersoal, procedentes, segundo Garrido, de loitas individuais e colectivas polo poder.

7) O uso do vaso como "propiedade rexistrada", como no caso do sal, no xacemento zamorano de Villafáfila.

8) A importancia das investigacións lingüísticas, que presentou o Doutor Falileyev, da Universidade de Aberystwyth, no Reino Unido.

As conclusións sobre tantas ideas recicladas, non sempre orixinais, foron presentadas polo profesor Christian Strahm, da Universidade de Freiburg. O complexo do vaso Campaniforme sería a materialización dunha idea, de modo que no futuro intúese que as investigacións sobre achegas ideolóxicas deste fenómeno seguirán predominando. Os elementos están tan mesturados e teñen tanta complexidade, que xa non se falaría da Cultura do vaso Campaniforme, nin sequera de pobos campaniformes.