Castrelo do Val resístese a entregar a Pedra Alta

Castrelo do Val resístese a entregar a Patrimonio o menhir que achou un veciño

El País
4/02/2012

Santiago

Onte expirou o prazo do ultimato da Xunta, que ameazou ao home que descubriu a rarísima Estela do Guerreiro cunha multa de até 150.000 euros

En poucos días, aos veciños de Castrelo do Val váiselles a derrubar o soño que compartían. Os inspectores de Patrimonio viaxarán a este municipio da comarca de Verín para comprobar o estado e a localización do tesouro que está en disputa e enseguida Cultura contratará un transporte especial para levarllo a Ourense definitivamente. A Estela do Guerreiro, tamén catalogada como Estatua-menhir de Pedra Alta, unha peza granítica de entre 3.200 e 2.900 anos de antigüidade, única en Galiza, foi descuberta fai polo menos un par de anos por un veciño, José Luís Lozano, mentres preparaba unha parcela que comprara.

A aquel lugar chamábano Pedra Alta, e agora enténdese por que. Na Idade de Bronce, aquel menhir antropomorfo, tallado como un guerreiro con toda o seu panoplia (espada con cinto, escudo, lanza e mesmo un carro de guerra tirado por dous animais, a primeira representación dunha carruaxe coñecida en Galicia), mantíñase cravado en pé, como sinal ou advertencia para todo o que pasase por alí. Desde que tivo noticia da súa existencia e o seu valor, na primavera do ano pasado, Patrimonio reclama a peza, armado indiscutiblemente coa lei, para convertela en atractivo estrela do Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense, de titularidade estatal e xestión autonómica, pechado por obras desde hai unha década pero con exposición permanente nunha sala do convento de San Francisco.

"Patrimonio reclama a peza... para convertela en atractivo estrela do Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense ... pechado por obras desde hai unha década ..."

Cando achou a estela, Lozano avisou ao experto local, Bruno Rúa, autor dun libro sobre arqueoloxía da comarca, e este encargouse de transmitirlle a noticia, en abril de 2011, a dous arqueólogos profesionais. Foi entón cando comezaron as sucesivas visitas de expertos, entre eles o maior estudioso dos petróglifos en Galicia, Antonio de La Peña, que revelou a todos o enorme valor do descubrimento. O balbordo inicial derivou pronto nunha guerra entre os veciños e as autoridades locais, por unha banda, e a Xunta e os responsables do museo de Ourense, por outra.

Os primeiros, en cabezados polo alcalde, o socialista Vicente Gómez, pelexaron sempre por que o Ronsel do Guerreiro permanecese no seu lugar de orixe, e en canto coñeceron as intencións dos foráneos iniciaron unha serie de accións para asegurar o seu obxectivo. Realizaron un par de recollidas de firmas, habilitaron unha sala para o menhir no museo etnográfico e mesmo lograron o ofrecemento de Bankia para financiar a musealización dun novo recinto que se crearía con todo o patrimonio prehistórico que aos poucos vai devolvendo a terra en Castrelo do Val. Neste concello viven bastantes persoas que desde hai moito tempo gardan pezas de todo tipo achadas co sacho ou o arado e que, para reter a estela no pobo, estaban decididas a entregar.

"Eu en casa teño unha ara romana, cerámica calcolítica e unha lápida germánica, e de todos estes descubrimentos dei aviso á Xunta, pero nunca se molestaron en reclamalos ..."

Rúa fala, sobre todo, de puntas de lanza e machadas de sílex: "Un amigo ten unha en casa que xa herdou da súa avoa. A señora era meiga, e usaba o machado nos rituais". "Eu en casa teño unha ara romana, cerámica calcolítica e unha lápida xermánica, e de todos estes descubrimentos dei aviso á Xunta, pero nunca se molestaron en reclamalos. Iso non lles interesaba porque non son pezas únicas", segue comentando o veciño, "en Castrelo do Val, a SGAE está mellor considerada que a Dirección Xeral de Patrimonio". Dentro da musealización prevista polo Concello, contemplábase realizar unha réplica do menhir que quedaría instalada en vertical en Pedra Alta. Un atractivo turístico para dar vida a este municipio rural.

"en Castrelo do Val, a SGAE está mellor considerada que a Dirección Xeral de Patrimonio"

Houbo un momento, no conflito entre Castrelo e as autoridades autonómicas, no que, segundo explica Rúa, case se chegou a un acordo verbal. Pero a finais do ano pasado a prensa difundiu que o traslado da pedra de mil quilos á capital provincial era inminente.

Cando comezou o curso escolar, a sala do museo local fixo falta de novo ao Concello para organizar unha serie de cursos que aínda duran. Entón o Goberno local decidiu que a pedra, mentres non se determinaba o seu destino final, onde mellor custodiada estaría sería na propia casa do seu descubridor, un home sensible coa importancia do achado. Esta vivenda atópase a uns 100 metros do museo, e en menos de nada, co tractor, o enorme estela, de 1,80 metros de altura, foi instalada alí. Decatada deste movemento, hai medio mes, a Xunta enviou unha carta a José Luís Lozano comunicándolle que, se non facía entrega da pedra nun prazo que expirou precisamente onte enfrontaríase a unha sanción de entre 60.000 e 150.000 euros.

Para evitar a multa, o afectado acordou co Concello devolver a estela ao museo etnográfico, a pesar da falta de espazo actual. Agora, a responsabilidade desta xoia da Idade de Bronce, que segue o patrón das chamadas estelas do suroeste (porque a maioría das coñecidas concéntranse en Andalucía, Estremadura e o Alentejo), recae no consistorio. E onte a Consellería de Cultura advertiu de que nuns días enviará emisarios e despois, amparada pola lei de Patrimonio, trasladará o menhir a San Francisco, en Ourense, para "custodialo, restauralo, estudalo e preparar toda unha serie de iniciativas para polo en valor e darlle a difusión que se merece"

---